Vrijheidsbeperkende maatregelen

Laatste update: 9 januari 2023

vrijheidsbeperkende-maatregelenVrijheidsbeperkende maatregelen

Er is sprake van onvrijwillige zorg wanneer een cliënt/patiënt (acuut) zorg nodig heeft, maar de aangeboden zorg weigert, wat leidt tot ernstige nadelen voor de cliënt en/of zijn omgeving. Vrijheidsbeperkende maatregelen worden toegepast wanneer de cliënt geen inzicht heeft in de gevolgen van het eigen handelen op de persoonlijke gezondheid. Deze maatregelen kunnen, zowel bij het wonen in een instellingsomgeving getroffen, als in de thuissituatie. Deze maatregelen kunnen variëren van bijvoorbeeld, fysieke vrijheidsbeperking zoals onrustbanden in bed, isolatie of separatie in een prikkelarme omgeving of gekantelde stoelen.

Omdat het bieden van onvrijwillige zorg een maatregel is om de cliënt te beschermen, en dus in zijn of haar vrijheidsbeweging wordt beperkt, worden beide termen in veel documenten langs elkaar gebruikt.

Wetten

De Wet zorg en dwang (Wzd) en Wet verplichte GGZ (Wvggz) zijn bedoeld om onvrijwillige zorg voor mensen met dementie of een verstandelijke beperking (Wzd) dan wel een psychiatrische problematiek (Wvggz) zo veel mogelijk wordt voorkomen. Alleen als het niet anders kan, mag onvrijwillige zorg worden toegepast. Hierbij wordt onvrijwillige zorg ook als vrijheidsbeperkende maatregel gezien.

De wetten hebben als doel cliënten te beschermen tegen de nadelen van onvrijwillige zorg. Het uitgangspunt van beiden wetten is ‘Nee, tenzij’. Dat wil zeggen dat onvrijwillige zorg, zoals het in deze wetten genoemd wordt, in principe níet mag worden toegepast, tenzij er sprake is van ‘ernstig nadeel’ voor de cliënt en/of zijn omgeving wanneer de vrijheidsbeperkende maatregel niet wordt toegepast. Onvrijwillige zorg is een allerlaatste optie.

Onvrijwillige zorg

Er is sprake van onvrijwillige zorg als een cliënt of zijn vertegenwoordiger níet instemt met zorg of waartegen de cliënt zich verzet:

  • Toedienen vocht, voeding en medicatie, medische handelingen en therapeutische maatregelen;
  • Beperking van bewegingsvrijheid (ook fixatie);
  • Insluiten (ook separatie);
  • Uitoefenen van toezicht op de cliënt (ook toezichthoudende domotica);
  • Onderzoek van kleding of lichaam;
  • Onderzoek van de woon- of verblijfsruimte op middelen die het gedrag beïnvloeden (drugs) en op gevaarlijke voorwerpen;
  • Controle op drugs;
  • Beperking van vrijheid om het eigen leven in te richten, waardoor de cliënt iets moet doen of laten;
  • Beperking in het recht op het ontvangen van bezoek.

Ondersteuning

De Wzd eist van de zorgaanbieder dat zij binnen het zorgdossier van de cliënt het stappenplan hanteert. De factsheet biedt een heldere uiteenzetting van het traject en de eisen waaraan de zorgaanbieder moet voldoen.

De Wvggz biedt zorgverleners meer instrumenten voor zorg op maat wanneer sprake is van een acute maatregel bij een psychisch disfunctioneren. Het idee is maatwerk te leveren en verplichte zorg zo kort als mogelijk, en zo lang als noodzakelijk, te geven. De wet onderscheidt een aantal fasen tijdens de maatregel; de melding, triage (verkennend onderzoek of een maatregel van toepassing is), maatregel van start laten gaan of ambulante zorg leveren.

Eén van de leden van BVKZ vertelt wat de Wzd betekent in hun instelling voor ambulante begeleiding gehandicaptenzorg.

 

ALLEEN VOOR BVKZ LEDEN



Uitroepteken BVKZ Kennisplein, Academie en Shop
Alleen BVKZ leden hebben toegang tot onze kennisdocumentatie, e-learnings en digitale kennisbijeenkomsten. Wilt u ook toegang? Word dan lid van BVKZ.